کــــلــبه تــنــهایــی مــا

علی‌رغم آگاهی از مضرات سیگار که حتی بر روی جعبه‌های آن نیز نوشته شده است؛ علی‌رغم توصیه مکرر پزشکان و علی‌رغم همه تبلیغات وسیعی که سال‌هاست، انجام می‌شود افراد سیگاری برای کنار گذاشتن این عادت خود با مشکل روبه‌رو هستند.

جزء روانگردان توتون، نیکوتین است. حدود بیست و پنج درصد نیکوتین استنشاق شده، در حین تدخین وارد جریان خون شده و سپس از طریق جریان خون به فاصله پانزده ثانیه وارد مغز می‌شود. نیکوتین در طی دو ساعت تا حدود زیادی از خون پاک می‌شود. توضیح این مطلب که نیکوتین روی چه نواحی از مغز یا راه‌های عصبی اثر می‌گذارد، از حوصله این بحث خارج است و فقط به این اکتفا می‌کنیم که فعال‌سازی برخی راه‌های عصبی که با قشر مغز ارتباط دارند و ایجاد برخی تغییرات شیمیایی در مسیرهای عصبی؛ نهایتا منجر به خواص تقویت کننده مثبت و اعتیادآور نیکوتین می‌شود. وابستگی به نیکوتین سریعا ایجاد می‌شود. عوامل اجتماعی قوی که سیگار کشیدن را در برخی موقعیت‌ها تشویق می‌کند. وجود والدین یا خواهر و برادری که در سیگار می‌کشند، در شروع کشیدن سیگار موثر است. چندین مطالعه جدید نیز وجود استعداد ژنتیکی برای وابستگی به نیکوتین را مطرح کرد‌ه‌اند. اکثر کسانی که سیگار می‌کشند، مایل به ترک آن هستند و بارها سعی کرده‌اند این کار را بکنند اما در تلاش خود ناموفق بوده‌اند. وقتی فرد سیگاری، کشیدن سیگار را کنار می‌گذارد، نشانه‌های ترک نیکوتین ممکن است ظرف دو ساعت پس از کشیدن آخرین سیگار ظاهر شود و معمولا در طی 24 تا 48 ساعت اول به اوج خود می‌رسد. از جمله این علائم می‌توان به میل شدید برای نیکوتین، به اشکال در تمرکز؛ خواب آلودگی؛ کاهش فشار خون؛ افزایش اشتها؛ افزایش وزن و به خستگی و بی‌قراری اشاره کرد. حتی گاه عوض کردن نوع سیگار از سیگار معمولی به سیگار کم نیکوتین نیز می‌تواند این علائم را به صورت خفیف ایجاد کند.

هر فرد سیگاری پنج تا ده بار اقدام به ترک می‌کند و حالا...

وقتی یک فرد سیگاری اعلام کرد که تمایل به ترک سیگار دارد؛ بهتر است تاریخی برای ترک تعیین شود. اکثر پزشکان و نمایان قطع مصرف ناگهانی را ترجیح می‌دهند البته اگر فرد تمایل به ترک تدریجی دارد؛ باید به این خواست او احترام گذاشت. پس از تعیین تاریخ، فرد سیگاری باید به اعضای خانواده؛ همکاران و دوستانش اعلام کند که مثلا در فلان تاریخ می‌خواهم سیگار را کنار بگذارم و اعضای خانواده نیز این تاریخ را به خاطر بسپارند و به فرد یادآوری کنند. سعی کنید تاریخ تعیین شده در آینده دور نباشد و هر چقدر که ممکن است به زمان حال نزدیک‌تر باشد. از چند روز مانده به تاریخ مزبور، در روش کشیدن سیگار تغییراتی بدهید مثلا اگر همیشه با دست راست سیگار می‌کشید؛ در این چند روز باقیمانده با دست چپ سیگار بکشید. اگر همیشه سیگار را بین انگشتان دوم و سوم خود می‌گرفته‌اید، حالا آن را بین انگشتان اول و دوم بگیرید یا مثلا زمان سیگار کشیدنتان را کمی تغییر دهید و...

با مراجعه به پزشک از او بخواهید برای شما توصیف کند که به دنبال ترک سیگار، چگونه می‌توانید بر علائم کوتاه مدت ناشی از ترک سیگار مثل اختلالات خواب یا بی‌قراری و غیره غلبه کنید و همچنین چطور با اثرات درازمدت ترک سیگار مقابله کنید (تعجب نکنید)!؛ ترک سیگار باعث افزایش وزن می‌شود زیرا که اشتها افزایش می‌یابد. در برخی از افراد افزایش وزن ناشی از ترک سیگار، منجر به شروع مجدد آن می‌شود پس باید پیشاپیش به کمک پزشک برای این قضیه راه ‌حلی پیدا کرد. موقعیت‌هایی را که امکان شکست را برای شما فراهم می‌کند، شناسایی کنید؛ مثلا برخی از دوستان که سیگاری هستند و به احتمال زیاد به شما هم تعارف می‌کنند. گاه حتی دیدن زیر سیگاری روی میز می‌تواند به صورت یک تحریک کننده قوی برای فردی که در حال ترک است عمل کند؟ پس تا حد ممکن نشانه‌های محیطی را که کاهش دهید.

درمان‌های دارویی برای ترک سیگار

حتما تا به حال اسم آدامس نیکوتین دار را شنیده‌اید. این ماده فرآورده‌ ای بدون نسخه است که از طریق جویدن نیکوتین آزاد می‌کند و سپس نیکوتین حاصله از راه دهان جذب می‌شود. درحین مصرف این آدامس‌ها و قبل و بعد از آنها نباید نوشابه‌های اسیدی (قهوه به جای چای و آب‌میوه) مصرف شود، زیرا جذب نیکوتین کاهش می‌یابد. از جمله عوارض این روش درمانی مزه بد دهان و درد فک است. به نظر نمی‌رسد که مصرف طولانی مدت آدامس نیکوتینی اثرات زیانباری داشته باشد. مزیت عمده آدامس نیکوتینی، توانایی تسکین آن در موقعیت‌های پرخطر است. چسب‌های نیکوتینی نیز راه دیگری برای باقی ماندن در ترک است. این چسب‌ها هم بدون نسخه فروخته می‌شوند و به این صورت مصرف می‌شوند. هر روز صبح بر روی بدن چسبانده می‌شوند و غلظت خونی نیکوتین حاصل از آن حدود نصف غلظت حاصل از کشیدن سیگار است. افراد پذیرش خوبی برای این روش درمانی نشان می‌دهند و تنها عوارض مهم آن بثورات پوستی است. در کنار موارد ذکر شده، داروهایی نیز موجود است که می‌توان آنها را درباره افرادی به کار برد که از لحاظ فلسفی مخالف درمان جایگزین هستند. این نوع درمان‌ها هم‌چنین در مواردی که درمان جایگزینی با موفقیت همراه نیست، به کار می‌رود.

علاوه بر داروها، به آدامس‌ها و چسب‌های نیکوتینی، درمان‌های روان‌شناختی نیز موجود است. رفتار درمانی مقبول‌ترین درمان روان‌شناختی مصرف سیگار است و کارآیی آن بیش از سایر روش‌ها به اثبات رسیده است.‌